Nisam nostalgična za onim što se desilo. Prošla sam kroz to, ne bih ponovo nikada. Ali osećam tu toplinu i neku sentimentalnost prema stvarima koje se nisu nikad desile.
Kad gledam slike iz ranih šezdesetih recimo, to deluje kao neka mladost čovečanstva, svi su upristojeni i skromni, smeju se, očekuju dobra vremena. Ne znam da li su se tako stvarno osećali. Ali gledam te "ljubav i moda" fotografije iz bivše Jugoslavije, Sofiju Loren i Elizabeth Taylor sa Titom, imam napad patetike. Ne u smislu, jao kako je bilo bolje, kako se sanjalo veliko, kako se verovalo, slepo i bespogovorno. Kao da su ljudi imali luksuz te naivnosti i to im se vidi na licima.
Sinoć sam imala tu vrstu epizode tokom filma "Cinema Comunismo". Pola sale je verovatno grcalo za svojom mladošću, čak sećajući se da to što su ih vodili da gledaju "Kozaru", "Bitku na Neretvi" i "Sutjesku" pod direktivom i nije bilo tako loše. Ovi mlađu su sigurno pomislili "al smo jadni danas".
Danas je obeležen dan sećanja na Holokaust. Slučajno trenutno sam na pola knjige italijanskog pisca Prima Levija Ako ne sada, kada (Se non ora, quando), koja prati grupu ruskih Jevreja kako se počevši od 1943. probijaju od Rusije, preko Ukrajne i Poljske ka zapadnoj Evropi. Levijev opus je najviše pod uticajem njegovom logoraškog iskustva, koje je usledilo posle kratke boravka sa italijanskim partizanima.
Kao naslov, Levi koristi jevrejsku izreku koja se pripisuje Hilelu Starijem, jednom od najvažnijih jevrejskih verskih vođa. U knjizi je izreka pretvorena u pesmu, koju u jednom trenutku recituje jedan od junaka. Knjigu čitam na engleskom pa je tako i prenosim.
Do you recognize us? We are the flock of the ghetto, Fleeced for a thousand years, resigned to the offence. We are the tailors, the scribes, and the cantors Withered in the shadow of the Cross. Now we have learned the paths of the forests, We have learned to shoot, and we hit straight on. If I am not for myself, who will be for me? If not thus, how? And if not now, when? Our brothers have risen to heaven Through the ovens of Sobibor and of Treblinka, They have dug themselves a grave in the air. Only we few have survived For the honor of our submerged people, For vengeance, and for witness. If I am not for myself, who will be for me? If not thus, how? And if not now, when? We are the sons of David and the stubborn ones of Massada. Each of us bears in his pocket the stone Which smashed the forehead of Goliath. Brothers, away from the Europe of tombs: Let us climb together toward the land Where we will be men among other men. If I am not for myself, who will be for me? And if not thus, how? And if not now, when?
Posle recitovanja pesme i priče o njenom autoru, Martinu stolaru, Gedaleh vođa partizanske grupe kaže „That’s enough now: these aren’t the thoughts for everyday. They’re alright every now and then, but if you live with them you just poison yourself, and you’re not a partisan anymore. And bear this in mind: I believe only in three things: vodka, women and submachine gun. Once I also believed in reason, but now anymore“.
Levi je ovu knjigu smatrao svojim avanturističkim romanom i barem tokom prvih dvesta strana (dokle sam ja stigla) pratite napredovanje jedne čete, njihove razgovore o ratu, prethodnom životu, porodici i onome što ih tera napred, jer i na mestu odakle su krenuli su izdvojeni kao stranci.
Idem sad da nastavim knjigu. Ostavljam vas uz prvi deo emisije o Levijevoj poseti Aušvicu s’početka 80-ih.
Ako gledate BBC World tokom oktobra i početka novembra, možda ste primetili da voditelji i gosti, koji su iz Britanije nose bedž u obliku cveta maka na reveru. Ko poseti Englesku tokom tog perioda videće da veliki broj ljudi na ulici takođe nosi ove bedževe. U pitanju je obeležavanja dana veterana,tj. dana sećanja (Remembrance Day), koji se slavi 11. novembra paradom u Whitehallu, koju uglavnom predvodi kraljica, a počasno mesto imaju veterani svih ratova. Na kratkoj relaciji do Westminster Abby, ulica je posuta cvetovima, a čitava atmosfera je veoma ozbiljna i dostojanstvena, jer paradu predvode malobrojni preživeli iz Prvog svetskog rata, od kada je ova tradicija i započeta.
Simboličnim gestom, građani jedne zemlje obeležavaju važne istorijske događaje i još važnije se sećaju se žrtava koje su podneli njihovi pretci. Pisac Knjige o džungli, poznatiji kao autor pesme Ako (If), Rudyard Kipling je napisao pesmu Recessional, koja prvenstveno izražava tugu zbog propasti britanske imperije, ali koja se popularnom sećanju se transformisala u pesmu koja opominje da je zaborav nešto što nijedna države sebi ne sme da dozvoli.
Umemo da dovedemo trubače Medvedevu, da zatvorimo pola grada zbog Bajdena imamo aero mitinge, tokom kojih nas probijanje zvučnog zida podseća na to da smo samo deset godina ranije bili bombardovani, ali da li se ikada sećamo poginulih u bilo koja od samo u ovom veku tri ratna sukoba?
